Uwaga: Najnowsza odpowiedź Ministerstwa Edukacji i Nauki w sprawie podniesienia pensji nauczycieli akademickich

W styczniu 2023 r. pierwszy raz od 2018 r. podniesiono pensje nauczycieli akademickich. Podwyżka wyniosła 12,5% w stosunku do 2022 roku, co oznacza, że naukowiec na stanowisku asystenta/wykładowcy zarobi 3605 zł brutto. To zaledwie 5 zł więcej niż mająca obowiązywać od 1 lipca 2023 r. ustawowa pensja minimalna. Wprowadzony wzrost wynagrodzeń na poziomie 12,5% rok do roku nie rekompensuje pracownikom naukowym –  nawet wzrostu inflacji w 2022 roku, a brak jakichkolwiek podwyżek przez ostatnie 5 lat sprawia, że realna pensja nauczycieli akademickich jest niższa niż w 2018 roku.

Tak niskie wynagrodzenia stanowią istotną przeszkodę dla rozwoju polskiej nauki, ten problem obserwujemy od wielu lat. Młodzi naukowcy zamiast pracy na polskich uczelniach za wynagrodzenie na poziomie pensji minimalnej wybierają pracę w prywatnych firmach lub za granicą, gdzie otrzymują znacznie lepsze warunki finansowe. Problem stanowią również niskie wynagrodzenia pracowników administracyjnych czy badawczo-technicznych, których nie obejmują ustawowe wytyczne wynagrodzeń, a którzy wykonują pracę niezbędną dla prowadzenia badań naukowych. Mimo że kolejni ministrowie obiecywali wzrosty nakładów finansowych na polską naukę, od lat nic się niestety w tej sprawie nie zmieniło.

Grupa posłów i posłanek zadała ministrowi edukacji i nauki następujące pytania (interpelacja nr 39857):
1. Czy i kiedy planowany jest kolejny wzrost wynagrodzeń pracowników naukowych?
2. Czy planowany jest wzrost wynagrodzeń pracowników administracji uczelni?
3. Czy w ministerstwie prowadzone są prace nad zmianą zasad ustalania wysokości wynagrodzeń pracowników naukowych, badawczo-technicznych i administracji, np. poprzez powiązanie ich z wysokością pensji minimalnej?
4. Czy w ministerstwie prowadzone są inne prace związane z poprawą finansowania polskiej nauki?

„(…) Środki przyznane uczelniom publicznym nadzorowanym przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego i nauki oraz uczelniom niepublicznym prowadzonym przez kościoły i inne związki wyznaniowe, finansowanym na zasadach uczelni publicznych na podstawie odrębnych ustaw w formie zwiększenia wysokości subwencji przeznaczone na podwyższenie wynagrodzeń pracowników tych uczelni obejmowały zarówno nauczycieli akademickich, jak też pracowników niebędących nauczycielami akademickimi.

Należy jednocześnie podkreślić, że sposób wewnętrznej dystrybucji tych środków pomiędzy osoby uprawnione leży w zakresie ustawowej autonomii uczelni. Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce wskazuje, że pracownikami uczelni są nauczyciele akademiccy oraz pracownicy niebędący nauczycielami akademickimi oraz reguluje kwestie wynagrodzeń wyłącznie nauczycieli akademickich, którzy mogą być zatrudniani w grupach pracowników: dydaktycznych, badawczych oraz badawczo-dydaktycznych.

Wynagrodzenia pracowników niebędących nauczycielami akademickimi, w tym pracowników technicznych czy pracowników administracji zatrudnionych w uczelniach ustalane są indywidualnie przez każdego rektora, w oparciu o akty wewnętrzne oraz powszechnie obowiązujące przepisy prawa, tj. ustawę z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę i akty wykonawcze, tj. rozporządzenie Rady Ministrów z 13 września 2022 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2023 roku.

Zgodnie z ww. rozporządzeniem minimalne wynagrodzenie za pracę od 1 stycznia 2023 roku wynosi 3.490 zł, a od 1 lipca 2023 r. będzie wynosiło 3.600 zł. Podejmując decyzję w tym zakresie rektor bierze również pod uwagę sytuację finansową danej uczelni.

W przypadku wynagrodzeń nauczycieli akademickich, ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce określa minimalne wartości wynagrodzeń zasadniczych, które powiązane zostały z minimalnym miesięcznym wynagrodzeniem zasadniczym dla profesora w uczelni publicznej, określonym w rozporządzeniu Ministra Edukacji i Nauki z 2 stycznia 2023 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie wysokości minimalnego miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego dla profesora w uczelni publicznej.

Na mocy ww. rozporządzenia od 1 stycznia 2023 r. zwiększyła się wysokość minimalnego miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego dla profesora w uczelni publicznej do kwoty 7.210 zł, co stanowi wzrost o ok. 12,5 % w stosunku do poprzednio obowiązującej wysokości. Wysokość wynagrodzenia zasadniczego profesora uczelni wynosi co najmniej 83% wynagrodzenia profesora (tj. 5.984 zł), adiunkta 73% (tj. 5.263 zł) wynagrodzenia profesora zaś asystenta i pozostałych nauczycieli akademickich nie mniej niż 50% (tj. 3.605 zł) wysokości wynagrodzenia profesora.

Warto podkreślić, że powyższe przepisy określają wyłącznie minimalną wysokość wynagrodzeń zasadniczych w uczelniach publicznych co oznacza, że faktyczną wysokość wynagrodzeń w uczelniach kształtują samodzielnie jednostki, indywidualnie w odniesieniu do każdego pracownika, z uwzględnieniem posiadanych zasobów finansowych.

Jednocześnie informuję, że w Ministerstwie Edukacji i Nauki nie trwają w chwili obecnej ani nie są planowane prace związane ze zmianą przedstawionego systemu wynagrodzeń.

Odnosząc się do pytania o prowadzone działania związane z poprawą finansowania polskiej nauki należy wskazać, że wzrost nakładów na szkolnictwo wyższe i naukę, w tym także systematyczne zwiększanie wynagrodzeń pracowników uczelni stanowi istotny filar systemowej reformy zapoczątkowanej w 2018 roku. W art. 383 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce zagwarantowano coroczną waloryzację nakładów na szkolnictwo wyższe i naukę. Należy również podkreślić, że Ministerstwo Edukacji i Nauki dostrzegając niedoskonałości wynikające z obecnego mechanizmu waloryzacyjnego podejmuje starania o zwiększenie w budżecie państwa środków na finansowanie szkolnictwa wyższego i nauki.

Należy mieć jednak na uwadze, że każdorazowo wzrost nakładów na szkolnictwo wyższe i naukę ponad poziom wynikający z corocznej waloryzacji podlega jednak ograniczeniom związanym z limitem wydatków wyznaczanym m.in. przez stabilizującą regułą wydatkową.

W związku z tym wszelkie podejmowane w tym zakresie działania wymagają wypracowania wspólnego, kompromisowego stanowiska z Ministerstwem Finansów.  Odnosząc się do pytania o plany kolejnych podwyżek wynagrodzeń pracowników uczelni należy wskazać, że nie rozpoczęto jeszcze prac nad ustawą budżetową na rok 2024 rok”.